Ahmad kan nog nauwelijks geloven dat het echt waar is. Inmiddels is het nog maar een paar weken geleden dat hij vanuit Beiroet naar Amsterdam vloog, waar een klein ontvangstcomité hem op stond te wachten onder wie Ted Brandsen, directeur van Het Nationale Ballet. Nu woont hij hier, hartje Amsterdam in een appartement met twee dansers van Het Nationale Ballet, Daniel Robert Silva en Giovanni Princic. Vanochtend heeft hij meegedaan met een les van de dansers van HNB. Hij moet zichzelf af en toe in de arm knijpen om te geloven dat het echt waar is.

 

 

Nog maar kort geleden woonde hij in Damascus, waar hij dansles gaf aan kinderen, te midden van de puinhopen en het oorlogsgeweld. De enorme verandering in zijn leven is teweeggebracht door Nieuwsuur-journalist Roozbeh Kaboly. Hij kwam op het spoor van Ahmad Joudeh via de Facebookpagina van het Higher Institute for Dramatic Arts. Kaboly maakte een indringende reportage over Ahmad die werd uitgezonden door Nieuwsuur en is overgenomen door de internationale media: BBC, Channel 4 News, Arte, France 2 en veel andere zenders. De Facebookversie van Channel 4 is inmiddels meer dan 2.3 miljoen keer bekeken.

​

Dance or die

In de documentaire zien we de 26-jarige Ahmad Joudeh dansen op een dakterras in Damascus, terwijl er in de verte geweerschoten klinken. Ahmad bezoekt met Kaboly, de journalist, het Palestijnse vluchtelingenkamp Yarmouk in Damascus waar hij opgroeide en waar de verwoesting nog groter is dan hij zich had voorgesteld. Samen met zijn moeder bezoeken ze ook Palmyra, de stad waar zij is geboren en opgegroeid. De historische stad was tien maanden lang in handen van IS waar zij tempels, een zuilengalerij en eeuwenoude tombes opblies en in het oude amfitheater executies uitvoerde. Voor Ahmad is dat amfitheater een plek waar hij bijzondere herinneringen aan heeft: hij gaf er in 2007 zijn eerste dansshow. In de film danst hij in het verlaten en desolaat uitziende theater alleen voor zijn moeder.

 

Wanneer ben je begonnen met dansen?

“Zolang als ik me kan herinneren. Van dichtbij zag ik voor het eerst een balletoptreden in het theater toen ik een jaar of acht was en ik vond het zo te gek. Ik ging alle passen en bewegingen meteen nadoen, zo fascinerend vond ik het. Dat wilde ik ook! Mijn moeder zag dat en ze zei meteen: “Als je wat ouder bent, kan je misschien alleen naar de theaterschool gaan, maar voorlopig is het echt onmogelijk.” De eerste jaren kon ik dus alleen dansen in het geheim, als niemand het zag. Mijn moeder hielp me wel een beetje, ze had wat ervaring met gymnastieklessen en met stretchoefeningen. Ik probeerde maar wat, draaien, springen. Pas later leerde ik er de namen voor kennen: ‘pas de chat’, ‘arabesque’.”

Op zijn zestiende mocht Ahmad eindelijk naar de theaterschool, de Enana Dance Theatre, waar hij onder andere balletles kreeg van de Russische ex-ballerina en dansexpert Albina Bilova. Ook toen nog moest alles in het geheim gebeuren. Als zijn vader hem betrapte, werd hij geslagen en geschopt en zijn balletspullen werden verbrand. Maar Ahmad ging door omdat hij niet anders kon: “Dans is alles voor me: Ik geloof in de ziel van dans.”

 

Waarom was je vader, zelf een musicus, zo rigoureus tegen ballet?

“In de Arabische cultuur staat dans en vooral ballet haaks op het beeld van mannelijkheid. Mannen zijn sportief en agressief, ballet is voor meisjes of 'mietjes'. Mannen voelen zich kennelijk bedreigd in hun mannelijkheid. Dat ging echt heel ver; mijn vader heeft alles in werking gesteld om ervoor te zorgen dat ik niet naar balletles kon. Hij belde zelfs de directeur van de school en vroeg hem mij niet aan te nemen. Anders zou hij de regering vragen hem naar de gevangenis te sturen. De directeur weigerde desondanks mee te werken. Hij zei: 'Als Ahmad wil komen, is hij welkom.'

Telkens als mijn vader ontdekte dat ik naar balletles was gegaan, werd ik geslagen; eenmaal verwondde hij expres mijn benen, zodat ik eenvoudig niet meer zou kunnen dansen. Voor mijn moeder was dat ook heel moeilijk. Ze heeft me altijd gesteund, ze loog dat ik naar oma en opa was. Ze hielp me mijn tas met balletkleren te verstoppen.” Uiteindelijk zijn de ouders van Ahmad in 2011 gescheiden.

 

Oorlog

In 2013 is de oorlog uitgebroken in Syrië. Het huis van zijn ouders is al meteen in het begin van de oorlog totaal verwoest. In Dance or Die zie je Ahmad rondlopen te midden van de puinhoop van wat ooit het huis van zijn moeders familie was. Het is volledig overhoop gehaald. Tussen de brokken puin vindt hij wat oude foto's, een dekentje van toen hij klein was en andere achtergebleven spullen van de familie. “IS heeft alles vernietigd. Zelfs de herinneringen”, zegt Ahmad. In de oorlog zijn twee van zijn ooms omgekomen en drie neven. De familie is alle kanten uit gevlucht, sommigen naar Libanon, anderen naar Turkije, Zweden of Duitsland. Zijn vader woont na een lange reis sinds begin 2016 in Duitsland, zijn moeder vluchtte naar Palmyra met zijn broer en zus. Ahmad kon niet mee, hij moest examen doen. Hij bleef alleen achter in Damascus waar hij een tijdje bij een vriend terecht kon. “De hele familie woonde in twee kamers en ze stonden er een aan mij af, maar dat wilde ik niet. Ik heb er twee maanden op het dak geslapen in een tent, midden in de winter, het was bitter koud.” Nadat het in Damascus weer wat rustiger is geworden, is zijn moeder teruggegaan. Ze kon een huis huren van een neef. “Veel geld hadden we niet dus we konden alleen wat huren in een gevaarlijke buurt. Als ik uit het raam keek, zag ik om me heen alleen kapot gebombardeerde huizen, echt bizar.”

Zijn moeder geeft nu les op een middelbare school waar alleen jongens zitten: “Mijn moeder is zo sterk, ze is mannen de baas.”

 

Hoe ben je in contact gekomen met Roozbeh Kaboly?

“Hij had mijn foto’s gezien op de Facebookpagina van het Higher Institute for Dramatic Arts en hij volgde me op Facebook. Op een gegeven moment nam hij contact met me op. Ik was in het begin wantrouwend maar hij hield vol en heeft een mooie film gemaakt. Dat het zo'n groot iets zou worden, daar had ik geen idee van. Hij is gewoon tien dagen met me meegelopen, met een camera. Hij at met ons mee, hij liep mee naar de dansschool waar ik lesgaf en we gingen een paar keer samen op stap.” Hij kijkt even op: “En weet je, ik ben een kunstenaar, ik voel meer dan andere mensen. En ik voelde dat het ok was.”

 

Dikke muur

Zijn familie woont nog steeds in Damascus, letterlijk twintig meter van IS: “Er zit een dikke muur tussen maar mijn familie is vaak bedreigd, met name mijn zus. Het is moeilijk voor te stellen als je dat niet hebt meegemaakt. We leefden in constant gevaar, maar we hadden al alles verloren, het kon ons niet meer schelen als we zouden sterven.

Na de uitzending van Dance or Die veranderde er voor mij veel. Ik kreeg zoveel reacties, ongelooflijk.”

 

Spannende tocht

“In maart 2017 zou ik in militaire dienst moeten. Ik heb dat eindeloos weten te rekken door steeds een jaar langer te studeren maar dat kon niet meer. De laatste drie maanden daarvoor zou ik het land niet meer uit kunnen dus voor december moest er iets gebeuren. Gelukkig heb ik de afgelopen jaren wel veel kunnen reizen in de Arabische wereld, ondanks het feit dat ik als stateloze geen paspoort heb.

​

Het was desondanks niet gemakkelijk om het land uit te komen. Ik moest eerst naar Beiroet zien te komen, met een uitnodiging om er te komen dansen. Bij de douane lieten ze me vier uur wachten en ze behandelden me echt heel minachtend. Ten slotte is het via de ambassade van Libanon goed gekomen. Ik dacht dat ik droomde. Toen kon ik naar Istanboel vliegen en vandaar naar Schiphol. Dat was voor mij even heel spannend: natuurlijk werd ik door de douane tegengehouden, maar nadat ze mijn papieren hadden nagekeken, mocht ik meteen door. Het is de eerste keer in mijn hele leven dat ik bij het binnenkomen van een nieuw land met respect ben behandeld.

​

De aankomst was overweldigend. Er stond een heel welkomstcomité me op te wachten: Ted Brandsen en Toine van der Horst (zakelijk leider HNB), Nicolas Mansfield (directeur Nederlandse Reisopera), nog een paar mensen. Iemand sloeg zijn armen om me heen en toen pas kon ik huilen.”

 

Het Nationale Ballet

“Ik heb na de uitzending van Dance or Die veel uitnodigingen gehad, van mensen uit de VS, Canada, Australië, Zwitserland, Italië, België. En van Nederland. Ted Brandsen zelf zocht contact. Ik wist meteen: ‘Dat wil ik.’ Ik volg Het Nationale Ballet al heel lang via You Tube, ik heb eindeloos naar alle filmpjes gekeken. Daniel, met wie ik nu samenwoon, kende ik al van de video. Ik probeerde thuis de sprongen na te doen die je hem ziet maken. Geweldig!” Het is een van die momenten dat hij om zich heen kijkt en nog steeds niet helemaal beseft waar hij is beland. Hij lacht breed: “En nu ben ik hier. Ik ben zo ongelooflijk gelukkig.”

​

Diezelfde avond al ging hij in Nationale Opera & Ballet naar La Bayadère en ontmoette een aantal dansers. “Ze zijn echt! Ik kon ze gewoon aanraken! Iedereen was heel lief voor me. Anna Tsygankova, die de hoofdrol had gedanst en een van mijn grote heldinnen is, verwelkomde me persoonlijk. Het was alsof ik een engel ontmoette. Ze vertelde me zelfs dat ze Roberto Bolle kent en mij misschien ooit wel aan hem voor kan stellen. Roberto Bolle is mijn grote idool, ik heb heel lang een foto van hem op mijn telefoonscherm gehad.”

 

Duitsland

Zijn vader wilde dat hij naar Duitsland zou komen, waar hij sinds zes maanden een verblijfsvergunning heeft: “Hij belde me om zijn excuus aan te bieden.” Dat heeft hij geaccepteerd maar bij hem in de buurt gaan wonen, dat wil hij zeer zeker niet. Zijn vader heeft hem wel uitgenodigd voor een bezoek. Roozbeh Kaboly gaat mee; hij maakt voor Nieuwsuur een vervolg op Dance or Die.

 

Arabische sprookjes

“In 2009 ben ik begonnen aan de afdeling Dans van het Higher Institute for Dramatic Arts. Ik werd meteen aangenomen en haalde elk jaar de hoogste punten. Ik heb zes jaar gestudeerd om militaire dienst te ontlopen en ook omdat ik tussendoor moest werken voor de kost.

​

Het was een allround opleiding: ongeveer zoals hier bij de Nationale Balletacademie. Je gaat het eerste deel van de dag gewoon naar school waar je wiskunde en geschiedenis leert en 's middags en vaak ook 's avonds is er dansles. Niet alleen ballet, ook moderne dans, jazzballet, theatraal bewegen, scenografie en muziek. Ik gaf intussen zelf balletles aan kleine kinderen en ik trad veel op, in allerlei balletten, vooral gebaseerd op Arabische sprookjes. Ik was altijd de vreemdeling, maar ook heb ik weleens de vader van de Zwarte Zwaan gedanst. Een van mijn specialismen is het liften van meisjes: dat kan ik heel goed.”

 

Afscheid

“De laatste jaren van mijn opleiding heb ik me vooral gericht op choreografie. Ik heb ook al een aantal opdrachten gehad, bijvoorbeeld bij de opening van een filmfestival en bij Sports United in Damascus.

De afgelopen zomer maakte ik twee choreografieën over de relatie van een vrouw en twee mannen, waarin ik veel van mijn gevoelens heb verwerkt: You loved me but, over de scheiding van mijn ouders, en La 15 Laboratory, over mijn verhouding met een jonge vrouw van wie ik afscheid moest nemen.”

 

Choreograaf

“Liefst van alles wil ik choreograaf worden. Ik mag lessen gaan volgen bij de NBA en af en toe hier bij HNB meedoen met de ochtendles.

​

Ik ga verder met Engels studeren, dat deed ik daar ook al maar nu wil ik me meer verdiepen en ik wil natuurlijk ook Nederlands gaan leren. Ik wil open zijn naar de wereld, kunnen communiceren met de mensen die hier wonen. Gek genoeg leefde ik daar ook al bijna als een Nederlander: ik fiets al vijf jaar, ik luister naar muziek, ik dans, ik studeer. En ik heb een tatoeage!”

​

Hij mist zijn familie natuurlijk: “Vooral mijn moeder, al heb ik vrijwel dagelijks contact met haar. Ik bel haar over recepten of over de was. Ik moet nog veel leren. Maar ik voel me hier nu al thuis. Het is zo fijn om in een land te wonen waar ‘nee’ ook gewoon ‘nee’ betekent en ‘ja’ ‘ja’. In Syrië kan ‘nee’ heel veel verschillende dingen betekenen en moet je maar afwachten wat iemand eigenlijk bedoelt. Ik ben hier helemaal op mijn plek en ik ben zo ongelooflijk gelukkig.”

 

Free

In zijn nek heeft hij al in Damascus de tekst Dance or Die laten tatoeëren. Het is zijn motto geworden, al riskeerde hij er mee onmiddellijk ter dood te worden veroordeeld door IS. Nu staat hij op het punt een nieuwe tatoeage te laten plaatsen, op zijn linker pols: Free.

​

Voor meer info kijk op www.ahmadjoudeh.com.